Αφιέρωμα στο Μοναχισμό Β΄Μέρος

Ο ΟΡΘΟ∆ΟΞΟΣ ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΆΓΙΟ ΝΙΚΟ∆ΗΜΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗ.

Ή µοναχική ζωή κατά τον άγιο Νικόδηµο.

Ό άγιος Νικόδηµος αγάπησε την τελεία µοναχική ζωή, όπως αυτή αποκρυσταλλώθηκε στην Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών. Ουδέποτε ψήνεται να επηρεάσθηκε από τον δυτικό ακτιβιστικό µοναχισµό. ∆εν αντιλαµβάνεται την άσκηση ως αυτοσκοπό, αλλά ως µέσο για την τελεία ένωση µε τον Θεό. Γι' αυτό καί όταν είναι αυστηρός Στις συµβουλές του, δεν περιορίζει το νόηµα στην σωµατική κακοπάθεια, αλλά αποβλέπει στην ελευθερία του νου από την αιχµαλωσία των παθών καί στην ένωση του µε τον Θεό δια της νοερας
εργασίας.
Στις διδασκαλίες του περί της µοναχικής ζωής φαίνονται τα γνωρίσµατα του γνησίου Ορθοδόξου Μοναχισµού. Σηµειώνουµε τα σπουδαιότερα:

α) Ό πόθος καί ή αγάπη προς τον Θεό.

Φεύγει ό µοναχός στην έρηµο, µακριά από τα φθαρτά καί µάταια του κόσµου, για να αγαπήσει αµετεωρίστως «το άκρον καί ανώτατον εραστόν, όπερ εστίν όΘεός». Το άπειρον θείο κάλλος έλκει την ψυχή του µονάχου προς ένα «απαύστον καί αεικίνητον» θείο πόθο, ή δε έρηµος βοηθεί στο να µη ανακόπτεται αλλά διαρκώς να αναρριπίζετε προς τελειότερα αγάπη. Αυτά λέγει ό Άγιος ερµηνεύων τον δεύτερο αναβαθµό του α' ήχου «τοις ερηµικοίς απαυστος ό θείος πόθος εγγίνεται, κόσµου ουσι του µαταίου εκτός»: «Ή αγάπη καί ό πόθος των εν τη ερήµω καί ησυχία κατακούντων µοναχών, δεν έλκεται από κανένα υλικό καί µάταιο πράγµα· ούτε γίνεται άλλοτε άλλος, δελεαζόµενος από ηδονές, ή πλούτο, ή δόξα τα όποια φθείρονται καί αφανίζονται... Επειδή λοιπόν ο Θεός είναι άπειρος κατά φύσιν καί άφραστος, δια τούτο καί ό προς τον Θεόν πόθος των ερηµιτών δεν στέκεται ποτέ, άλλ' είναι πάντοτε απαύστος καί αεικίνητος, πάντοτε λαµβάνων αύξησιν, καί πάντοτε τρέχων προς το ανώτερον...· σπουδάζει µεν γαρ ό νους να άναβή εις το ύψος του θείου κάλλους, καί να χωρήση αυτό ολόκληρο επειδή όµως δεν ηµπορεί, δια τούτο στοχαζόµενος, ότι εκείνο όπου δεν εδυνήθη να χωρήση, είναι ανώτερο καί ηδονικώτερο από εκείνο, όπου χώρησε· τούτου χάριν θαυµάζει καί απορεί· εκ δε του θαυµασµού, γεµίζει από θείους ερωτάς, καί πόθους αναρριπίζει διακαείς τη ψυχή... την απορία πορισµό ερώτων τιθέµενος, κατά τον αγιον καί νηπτικώτατο Κάλλιστο».

β) Ή ησυχία.

Ή ησυχία κατά τον άγιο Νικόδηµο, είναι ό καταλληλότερος τόπος καί τρόπος για να εργάζεται ό νους την αδιάλειπτο νοερά εργασία. ∆εν αντιλαµβάνεται Άγιος την ησυχία ως απραξία. Οι ιερώς ησυχάζοντες ασκούν µία σύντονο καί αδιάλειπτο νοερά εργασία νίψεως καί προσευχής. «Οι δε εν τη ερήµω καθήµενοι, καί την ησύχιον ζωήν µεταχειριζόµενα, αυτοί
καταφρονούσι µεν όλα τα ηδέα, καί παρά τοις άλλοις ποθούµενα, ως βλαπτικά της ψυχής καί από του Θεού χωρίζοντα· συµµαζόνουσι δε τον νουν τους, από κάθε σύγχυσιν του κόσµου καί θεωρίαν, µέσα εις την καρδίαν τους, καί εκεί αδιαλείπτως προσεύχονται, µελετώντες το παµπόθητον καί γλυκύτατον όνοµα του Ιησού Χριστού, καί λέγοντες αγαπητικός «Κύριε Ιησού Χριστέ, υιέ του Θεού, ελέησαν µε». Εκ της τοιαύτης δε αδιάλειπτου προσευχής καί συχνής µελέτης του θείου ονόµατος του Ιησού, ανάπτουσι µεν την καρδίαν τους εις µόνον τον του Θεού πόθον καί έρωτα, εκτείνουσι δε καί τον νουν εαυτών εις την θεωρίαν του θείου κάλλους. Όθεν από το υπέρκαλλον εκείνο κάλλος καταθελγόµενοι, καί έξω γενόµενοι εαυτών, λησµονούσι καί φαγητά, καί ποτά, καί φορέµατα καί αυτήν την φυσική ανάγκην του σώµατος»

γ) Ή Χριστοµίµητος υπακοή.

Ή υπακοή των µοναχών δεν είναι µία εξωτερική πειθαρχία, ηναγκασµένη ή συµβατική. Πρότυπο της έχει την υπακοή του Κυρίου στον Ουράνιο Του Πατέρα, κατά το «γενόµενος υπήκοος µέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού» (Φιλιπ. β', 8), καί στην Ύπεραγία Μητέρα Του καί τον δίκαιο Ιωσήφ, κατά το «ην υποτασσόµενος αυτοίς» (Λουκ. β', 51). Αληθινή υπακοή είναι ή υπακοή φρονήµατος. Γράφει ό Άγιος: «Υπότασσε λοιπόν εις αυτόν [τον δια του µοναδικού σχήµατος γενόµενον γέροντα σου], όχι µόνον όλα σου τα θελήµατα, το όποιον είναι ευκολότερων, άλλ'ακόµη καί όλα σου τα φρονήµατα, το όποιον είναι δυσκολότερων. Πολλοί γαρ υποτακτικοί εκκόπτουσι ναι το θέληµα των καί κάµνουσι το θέληµα του γέροντος των µα το φρόνηµα των δεν το εκκόπτουσι καί µάλιστα αν είναι, καί λογιώτατοι άλλ' εχουσι πάντοτε µίαν τοιαύτην ιδέαν βαθέως ριζωµένη εις την καρδίαν τους, ότι εκείνο οπού αυτά φρονούσι καί συλλογίζονται δια κάθε πράγµα, είναι καλλίτερον καί φρονιµώτερο από εκείνο οπού φρονεί καί συλλογίζεται ό γέροντας των». Με την διδασκαλία αύτη οδηγεί τον υποτακτικό .στην αληθινή ταπείνωση,κατά το παράδειγµα του Κυρίου Ή µοναχική ζωή κατά τον άγιο Νικόδηµο.

δ) Ή εργασία.

Το εργόχειρο ή το διακόνηµα είναι απαραίτητο στον µοναχό, για λόγους πού ό άγιος Νικόδηµος επισηµαίνει. Πρώτα, για να µη έχη ό λογισµός του μονάχου αφορµές µετεωρισµού. Καί έπειτα, για να µη υποχρεώνεται ό µοναχός να βγαίνει στον κόσµο για συλλογή ελεηµοσύνης, διότι από αυτό προκαλούνται πειρασµοί καί πτώσεις, δηµιουργούνται αφορµές σκανδαλισµού των κοσµικών καί εισάγονται στα µοναστήρια κοσµικές συνήθειες καί φρονήµατα. ∆ιευκρινίζει ό άγιος Νικόδηµος, ότι το είδος της εργασίας πρέπει να είναι τέτοιο, ώστε να µη βάζει τον µοναχό σε µέριµνες, πειρασµούς καί αισχροκέρδειες, Ιδιαιτέρως δε για τον ερηµίτη να µπορεί να επιτελείται απερίσπαστος στο ερηµικό του καλύβι.

ε) Ή προσευχή.

Όλος ό µοναχικός αγώνας, κατά τον άγιο Νικόδηµο, συντείνει στο να εξασφάλιση στο νου την ελευθερία να προσεύχεται απερίσπαστος. Ό ίδιος ως ερηµίτης ειργάζετο την µονολόγιστο ευχή καί αυτήν συνιστούσε ενθέρµως: «Ό Ιησούς λοιπόν, παρακαλώ σε καί τρίτον, ας είναι γλυκύ µελέτηµα της καρδίας σου, ο Ιησούς ας είναι εντρύφηµα της γλώσσης σου · ό Ιησούς ας είναι ο αδολέσχηµα καί ή ιδέα του νοός σου · εν συντοµία, ό Ιησούς ας είναι ή αναπνοή σου · καί ποτό να µη κορέννυσαι επικαλούµενος τον Ιησούν». Άλλα παραλλήλως δίδασκε καί την αναγκαιότητα της κοινής προσευχής καί θείας λατρείας στον ναό. Στο έργο του Χρηστοήθεια των Χριστιανών ό Άγιος προτρέπει τους εν τω κόσµο Χριστιανούς να συµµετέχουν στον Εσπερινό, στον Όρθρο καί στην Θεία Λειτουργία µαζί µε τα παιδιά τους, για να συνηθίζουν,
καί συνιστά να µη απέχουν από τίς κοινές Ακολουθίες προφασιζόµενοι την κατ' ιδίαν προσευχή στο σπίτι. Χάριν της κοινής προσευχής στον ναό συνέθεσε Κανόνες διαφόρων εορτών, συνέταξε το Θεοτοκάριο καί ερµήνευσε τους ειρµούς των δεσποτικών καί θεοµητορικών εορτών, ώστε ή ψαλµωδία να είναι λογική λατρεία.

στ) Ή αγάπη.

Ή µοναχική άσκησης χωρίς αγάπη δεν σώζει. Ό άγιος Νικόδηµος το τονίζει µε έµφαση:
«∆εν είναι θρήνων άξιον, να βλέπη τινάς τόσους καί τόσους αδελφούς να αφήσουν τον κόσµον, καί να κατοικούν µέσα εις τα όρη καί τα σπήλαια, δια να σώσουν την ψυχήν τους · να εκχέουν τόσους αιµατωµένους ίδρωτας · να αγωνίζονται µε υπερβολικούς αγώνας, νηστειών, αγρυπνιών, κακοπαθειών, νωτοφορούντες, υδροφορούντες, και πεζοί οδεύοντες µέσα εις δύσβατους και αµφικρήµνους τόπους, καί ύστερον από όλα αυτά, να βλέπη τους τοιούτους
να τρέφουν εις την καρδίαν τους εν τόσον φαρµακερό βασιλίσκο; το µίσος, λέγω, κατά των αδελφών τους ; ω! καί τίς να µη αναστενάξει; ω! καί τίς να µη χύση καρδιοστάλακτα δάκρυα;». Ό άγιος Νικόδηµος άσκησε την αγάπη, παρότι έζησε έντονα τίς συνέπειες των αγώνων του υπέρ των ορθοδόξων παραδόσεων, κατηγορήθηκε, συκοφαντήθηκε, διώχθηκε.
Στην Οµολογία Πίστεως, πού χρειάσθηκε να σύνταξη για να πληροφόρηση, όπως λέγει, τουςµη ειδότας καί να διόρθωση τους εν γνώσει κατηγορούντας, γράφει περί των κατηγόρων του πού δυστυχώς είχαν αποκλίνει από την αγάπη: «Ή µοναδική πολιτεία απαιτεί να έχουν οί Μοναχοί πραότητα, καί αταραξία καρδίας· αυτοί όµως οί ευλογηµένοι...ταράττονται., ανάπτουν από τον θυµό, καί ευθύς λέγουν τα δυσφηµότατα.,. καί µε τούτο δείχνουν το µίσος καί την πικρία, όπου φυλάττουν µέσα εις την ψυχήν τους». Τους παρακαλεί να συνέλθουν, να αφήσουν τα πείσµατα, να εκριζώσουν το µίσος καί να εγκολπωθούν την αγάπη.
Στην αντίθετη περίπτωση, καταλήγει ό άγιος Νικόδηµος, «εάν δεν εκριζώσετε το µίσος από την καρδίαν σας, και δεν εµφυτεύσετε την άγάπην, καί εάν δεν
παύσετε από τάς κατά των αδελφών σας δυσφηµίας, να ηξεύρετε (καί σύγγνωτε ηµίν δια την
τόλµη) ότι µαταίως κατοικείτε εις τα όρη καί τα βουνά· µάταιοι είναι όλοι οί ασκητικοί σας
αγώνες καί κόποι καί ίδρωτες · να ειπούµε καί το µεγαλύτερον; µαρτύριο αισθητό εάν υποµείνετε δια τον Χριστόν, έχετε δε µίσος, µάταιο είναι το τοιούτον µαρτύριο σας».

ΑΡΧΙΜ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΟΣΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΑΓΙΟΝ ΌΡΟΣ.